೨.ಪರಾಗ

'ಪರಾಗ’ ಕವನವು ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಸಖೀಗೀತದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದೆ. ಕವನದ ಪೂರ್ತಿಪಾಠವು ಹೀಗಿದೆ:

ಬಾ ಭೃಂಗವೆ ಬಾ, ವಿರಾಗಿಯಂದದಿ
ಭ್ರಮಿಸುವಿ ನೀನೇಕೆ?
ಕಂಪಿನ ಕರೆಯಿದು ಸರಾಗವಾಗಿರೆ
ಬೇರೆಯ ಕರೆ ಬೇಕೆ?

ಬರಲಿಹ ಕಾಯಿಯ ಪಾಡಿನ ರುಚಿಯೂ
ಇದರೊಳು ಮಡಗಿಹುದು.
ನಾಳಿನ ಹಣ್ಣಿನ ರಸವಿಲ್ಲಿಯ ಮಕ-
ರಂದದೊಳಡಗಿಹುದು.

ಕವನ ಕೋಶದೀ ಕಮಲ ಗರ್ಭದಲ್ಲಿ
ಪರಾಗವೊರಗಿಹುದು.
ನಿನ್ನ ಮುಖಸ್ಪರ್ಶವೂ ಸಾಕು; ಹೊಸ
ಸೃಷ್ಟಿಯೆ ಬರಬಹುದು.

ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಈ ಕವನವು ಒಂದು ಸರಳವಾದ ಹಾಗು ಅಷ್ಟೇ ಮೋಹಕವಾದ ಕವನ. ಒಂದು ಹೂವು ದುಂಬಿಯನ್ನು ಕರೆಯುತ್ತಿರುವ ಚಿತ್ರ ಈ ಕವನದಲ್ಲಿದೆ. ದುಂಬಿ ತನ್ನನ್ನು ಗಮನಿಸದೆ, ದೂರ ಚಲಿಸಲು, ಈ ಹೂವು ಆ ದುಂಬಿಗೆ ಆಹ್ವಾನವೀಯುತ್ತಿದೆ. ನಾನು ಸೂಸುತ್ತಿರುವ ಕಂಪು ಸರಾಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೂವು ದುಂಬಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸರಾಗಕ್ಕೆ ಎರಡು ಅರ್ಥಗಳು. ಒಂದು ಅರ್ಥವೆಂದರೆ ತನ್ನ ಸುವಾಸನೆಯಲ್ಲಿ ಅನುರಾಗವಿದೆ; ಎರಡನೆಯ ಅರ್ಥವೆಂದರೆ ದುಂಬಿಯ ಆತಿಥ್ಯಕ್ಕೆ ಹೂವು ಅನುಕೂಲವಾಗಿದೆ. ಹೀಗಿರಲು ದುಂಬಿ ವಿರಾಗಿಯಂತೆ ಭ್ರಮಿಸಬೇಕೆ? ಭ್ರಮಿಸು ಪದಕ್ಕೂ ಎರಡು ಅರ್ಥಗಳಿವೆ. ಒಂದು ಸುತ್ತಾಡು. ಎರಡನೆಯ ಅರ್ಥ ಹುಚ್ಚನಾಗು. So, ನನ್ನ ಬಳಿಗೆ ಬರದೆ ಹುಚ್ಚನಂತೆ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೊ ಹೋಗುತ್ತಿರುವದೇಕೆ? ನನ್ನಲ್ಲಿ ಅನುರಾಗವಿದೆ, ನಾನು ಅನುಕೂಲೆಯಾಗಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ಹೂವು ದುಂಬಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಕರೆ ನೀಡುತ್ತಿರುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೂವು ಈಗ ಬಯಲು ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಅದು ಫಲದ ಸೃಷ್ಟಿ. ನಾಳೆ ಬರುವ ಹಣ್ಣಿನ ರುಚಿ ಈ ಮಕರಂದದಲ್ಲಿ ಅಡಗಿದೆ ಎಂದು ಹೂವು ಹೇಳುವಾಗ ಈ ದುಂಬಿಯ ಕಾರ್ಯವು ದೂತನ ಕಾರ್ಯವೆನ್ನುವದರ ಅರಿವು ಆಗುತ್ತದೆ. (=Pollinating Agent).

ಆದರೆ ಈ ಕವನವು ಕೇವಲ ನಿಸರ್ಗದ ಒಂದು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ಕವನವಲ್ಲವೆನ್ನುವದು ಮೂರನೆಯ ನುಡಿಯಿಂದ ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ’ಕವನ ಕೋಶದೀ ಕಮಲಗರ್ಭದಲಿ ಪರಾಗವೊರಗಿಹುದು’ ಎನ್ನುವ ಸಾಲನ್ನು ಓದಿದಾಗ, ’ಓಹೋ, ಈ ಹೂವು ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳುವ ಹೂವಲ್ಲ; ಇದು ಕಾವ್ಯವಸ್ತುವೆನ್ನುವ ಹೂವು ಹಾಗು ಭ್ರಮರವೆಂದರೆ ಕವಿ’ ಎನ್ನುವ ಅರ್ಥ ಹೊಳೆಯುವದು. ಕವಿಯ ಮನಸ್ಸು ಕಾವ್ಯರಚನೆಗೆ ವಿಮುಖವಾಗಿ ಎಲ್ಲೆಲ್ಲೊ ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಅವನ ಒಳಗಿರುವ ಕಾವ್ಯವಸ್ತು ಅವನನ್ನು ಕಾವ್ಯಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಕರೆಯುತ್ತಿದೆ. ಕವಿಯ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುವ ಕಾವ್ಯ ಹೊರಬರಲು ಬೇಕಾದದ್ದು ಕೇವಲ ಆತನ ಮುಖಸ್ಪರ್ಶ ಮಾತ್ರ. ಕವಿಯು ಇಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ದೂತನ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಈ ಕವನದ ಭಾವ. ಇದೇ ಭಾವವು ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ’ಭಾವಗೀತೆ’ ಕವನದಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣಿಸುತ್ತದೆ.

“ವಜ್ರಮುಖವ ಚಾಚಿ ಮುತ್ತುತಿತ್ತು ಹೂವ ಹೂವಾ
ನೀರ ಹೀರಿ ಹಾರುತಿತ್ತು ನೀರಸವಾ ಜಾವಾ
ಅಯ್ಯೊ ನೋವೆ! ಅಹಹ ಸಾವೆ! ವಿಫಲ ಸಫಲ ಜೀವಾ
ಭೃಂಗದ ಬೆನ್ನೇರಿ ಬಂತು ಕಲ್ಪನಾ ವಿಲಾಸಾ”

ಮೇಲಿನ ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಸಹ ದುಂಬಿಯು ತನ್ನ ವಜ್ರಮುಖದಿಂದ ಹೂ ಹೂವುಗಳ ಮಕರಂದವನ್ನು ಹೀರುವ ವರ್ಣನೆ ಇದೆ. ಈ ಕಾರ್ಯದಿಂದ ಹೊಸ ಸೃಷ್ಟಿ ಅಂದರೆ ಹಣ್ಣು ಹುಟ್ಟುವದು, ಆದರೆ ಹೂವಿನ ಬಾಳು ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವದು(=ವಿಫಲ ಸಫಲ ಜೀವಾ).

ಬೇಂದ್ರೆಯವರಿಗೆ ಕಷ್ಟಪಟ್ಟು ಕವನ ಕಟ್ಟಬೇಕಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಕಾವ್ಯ ಅವರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಕುಣಿಯುತ್ತಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಹೊರಗೆ ತರುವದಷ್ಟೆ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯವೆಂದು ಅವರು ಅನೇಕ ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಮತ್ತೊಂದು ಕವನದಲ್ಲಿ ----
“ಕಟ್ಟೋರೆಲ್ಲ ಕವಿಗಳಲ್ಲ, ಹುಟ್ಟೋರೆಲ್ಲ ಭವಿಗಳಲ್ಲ;
ಕರು ಕೂಡ ಕಟ್ಟಿದ್ದುಂಟು, ಬಸವಣ್ಣನೂ ಹುಟ್ಟಿದ್ದುಂಟು.”
ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

’ಕರು ಕಟ್ಟುವದು’ ಎಂದರೆ ಆಕಳು ಗರ್ಭ ಧರಿಸುವದು ’ಬಸವಣ್ಣನೂ ಹುಟ್ಟಿದ್ದುಂಟು’ ಎಂದರೆ ಆಕಳಿಗೆ ಹೋರಿಮರಿ ಜನಿಸುವದು. ಇದು ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಮಾತಿನ ಚಮತ್ಕಾರ.